A COTIANEIDADE DA REPÚBLICA

En claro contraste coa devoción da tradición e das infinitas e interminables procesións, o 14 de abril, no Día da República, expresamos, en distintos puntos da xeografía galega, a necesidade non só de facer memoria, senón de crear futuro. 

Como o texto que relatei en Lavacolla contou cunha versión que gozou da acertada ollada que lle soubo dar a xornalista Irene Tomé Urresti e que saiu onte, sábado 15 de abril, en Praza Pública, hoxe aloxo neste meu blog o texto que serviu de apoio para a miña intervención no acto que realizou Esquerda Unida Compostela na Alameda. 

A COTIANEIDADE DA REPÚBLICA

 

Pode resultar un paradoxo dicir que vou falar da cotianeidade da República. Mais, como tentarei explicalo, de forma moi breve, non o é. Porque o silencio e a desmemoria son unha expresión desa cotianeidade e consecuencia da cultura do medo que sementou a ditadura Franquista a todo proxecto, a toda persoa, a todo feito que tivese o aroma a República.

Franco sabía moi ben que a República era sobre todo un proxecto de esquerdas, de comunistas, de anarquistas e por iso fixo todo o posible para extirpar o "cancro vermello" e construír, a sangue e lume, desde o mesmo momento do golpe de estado, como desmostran os preto de 190 campos de concentración existentes entre 1936 e 1947 e os 119 batallóns de traballadores forzosos, auténticos escravos de Franco, que se viron sometidos a todo tipo de perversións e maldades con fin a clasificalos, reducalos politicamente, recatolizalos, depuralos, humillados e usalos en todo tipo de traballos espallados por toda a xeografía do estado español. 

Como apunta Mirta Núñez Díaz-Balart, as humillacións e os castigos debian conducir á desintegración da personalidade e con iso á submisión ante o mandato xerárquico e o silencio. Estas formas emparentan a Franco con Hitler. No caso do estado español hai que engadir que o obxectivo non é só o individuo detido, senón o suxeito colectivo familiar, que debia aprender xunto ao recluso os cánons do novo réxime.

Para que un campo de concentración sexa posible, é preciso que as vítimas non teñan rostro e que os seus verdugos teñan a impresión de non estar asasinando persoas, senón cousas, insectos, parásitos. O verdugo xamais se atopa cara a cara coas súas vítimas. A vontade franquista, di Díaz-Balart, non era establecer unha mecánica de exterminio xeralizado, senón de sometemento e submisión, de amedrentamento e pasividade, para que nunca xamais se lle ocorrese a ese colectivo de poboación erguer a cabeza contra a xerarquía da "orde natural" da sociedade. A dor era unha terapia de aprendizaxe dos cánons do rexime para que sandasen a súa "enfermidade ideolóxica" e, á súa vez, como fórmula de expiación do pasado atribuido.

Despois dese programa de construción da Nova España, que duraría 40 longos anos, como non entender que é difícil que a idea da República, a non ser nos protagonistas aínda vivos, ou nos seus herdeiros, ou en quen nos consideramos politicamente herdeiros, teña na sociedade un imaxinario positivo? 

 

Cómpre moita valentía. Si. E honestidade e unha ética a proba de bombas posibilistas e cálculos electorais. Valentía para non perdermos non só a idea da República, senón a linguaxe a ela asociada. Se nos distanciamos do significado que trasladan os nosos conceptos, perdemos a referencialidade que nos ancora á terra das revolucións posibles.

A República é a conformación do ben que une nunha comunidade de iguais a todas as persoas en dereitos e deberes, onde non existan as actuais desigualdades de todo tipo, onde impere a xustiza social, e a pobreza sexa un mal recordo da voracidade coa que o capitalismo se emprega na actual loita de clases.

Hai que construír unha base social ampla, hexemónica, que apoie e sosteña unha mudanza radical nas institucións públicas para termos unha democracia plena, onde a toma de decisións e a participación sexan reais. Emanciparse. Rachar coa alienación, coa autoexplotación. Tender a desacelerar os ritmos que impón o capital para recuperarmos protagonismo na praza pública, na ágora da cidadanía. Se existe desigualdade, se existe explotación, se existe alienación, non existe República. Así de sinxelo.

E só podemos construír esa hexemonía recuperando a hexemonía na Praza da Cultura. Aí, agora mesmo, o capitalismo salvaxe e as veleidades posmodernistas, que licuaron e disolveron as especificidades da linguaxe, son os verdadeiros hexemónicos. Provocaron mesmo que a cidadanía pense que non existen os eixos esquerda e dereita no campo da ideoloxía política, que crea que non existe loita de clases,

Polo tanto, temos que tender pontes coa memoria da Segunda República, para aprendermos dos acertos e tamén dos desacertos, xa que, como di Bernardo Maiz, "por riba de calquera negación ou manipulación, a verdade permanece na memoria social, nunha sociedade madura que quere coñecer esa verdade, unha verdade histórica que é teimuda e sobrevive. A verdade é dicir que, sen dúbida, a Segunda República, cos seus erros e as súas eivas, era un réxime político democrático".

A historia (e a memoria) é útil cando contribúe a transformacións cara a liberdade, a igualdade, a xustiza e como contradiscurso do poder establecido. Para iso, precisamos construírmos, coas ferramentas da pedagoxía, os fundamentos da Res Publica, que debe transitar coa ideoloxía emancipadora da esquerda rupturista e transformadora que nos caracteriza. Porque renunciar a esta responsabilidade sería permitir unha vez máis a vitoria daqueles que dinamitaron a Segunda República e quixeron silenciar para sempre os seus valores democrátricos.

Por iso, a coherencia e a ética que nos deben caracterizar, implican non renunciar a dar esa batalla nas institucións e nas rúas, demostrando na cotidianeidade a través das nosas accións políticas que é posible loitar por un futuro mellor, por un futuro emancipado das gadoupas do gran capital, por un futuro republicano. Pola Terceira República, traballemos hoxe e todos os días do ano con forza, sen caer nen resignarnos ante os golpes que levaremos.

Alameda de Compostela

14 de abril de 2017

Xabier Ron