50 ANOS DO ASASINATO DE ENRIQUE RUANO

Lola, Enrique e Javier

Hoxe, 20 de xaneiro de 2019, de novo, un acontecemento memorial convoca estas liñas. O mes de xaneiro, de feito, é un mes especial para as persoas que nos preocupamos de saber que fixemos para descubrir que somos. Baixo a barbarie nazi, ou baixo a cruenta represión do franquismo, o silencio non pode ser a carta de presentación desta (devaluada e secuestrada) democracia.

Un silencio que vén da man da negación, desde sempre, pero sobre todo hoxe, cando triunfan as dúas caras dunha moeda que desfai a existencia da verdade e dos feitos: o posmodernismo relativista da esquerda e a posverdade da dereita. Hoxe, de novo, cando os medios amigos arroupan unha literatura revisionista, que quere dulcificar o que significou a Ditadura e colaborar con ela, cómpre loitar contra toda sorte de negacionismo ou como afirma, de forma directa e admirable Mercedes Monmany en Ya sabes que volveré (2018), “la infame peste del negacionismo, del falseamiento de la Historia y a la igualmente perversa relativización, que aún hoy aparece por doquier” (p. 12).

Hoxe, queremos lembrar un feito, o asasinato do estudante de Dereito Enrique Ruano Casanova, acontecido hai xusto 50 anos, cando a sociedade comezaba a sacudir e crebar, de forma cada vez máis insistente, as cadeas que impoñía a Ditadura. Esta, incapaz de asumir que existía unha crecente demanda de dereitos e liberdades e de democracia, decretou o Estado de Excepción. Mais non por iso os actos de resistencia habían de cesar. Un deses actos consistía en lanzar octavillas nas rúas para contrarrestar a información manipulada do franquismo.

Enrique e a súa irmá, Margot, pertencían a unha familia de clase acomodada, mais, como moitos mozos e mozas que accedían a unha determinada formación, non compartían o ideario dunha familia que non discordaba abertamente do réxime franquista. Enrique Ruano militaba na Fronte de Liberación Popular (coñecido como Felipe), que o réxime vinculaba ao comunismo. Militancia que o convenceu da necesidade de proletarizarse e quería traballar de peón. Militancia que o relacionou con quen sería a súa compañeira sentimental, Lola González Ruiz, e con Javier Sauquillo, que sería asasinado na ‘Matanza de Atocha’, o 24 de xaneiro de 1977.

Recuperamos a secuencia dos acontecementos do recente libro de Manuel Espín, Los años rebeldes. España 1966-1969 (Madrid: Kailas, pp. 193-199; o estilo é divulgativo; para un estudo específico e detallado, o artigo de Ana Domínguez Rama dentro do libro que ela mesma edita, Enrique Ruano, memoria viva de la impunidad del franquismo, Madrid: Ediciones Complutense, 2011).

O 17 de xaneiro de 1969 deteñen a Enrique Ruano Casanova, xunto con outras tres persoas, José Bailo, Abilio Villena e Lola González Ruiz, e lévano ás dependencias policiais. Non se lle permite nin alimentarse nin durmir para presionalo e que delate aos seus compañeiros, así os franquistas poderían acceder ao piso franco e incautar o material de contestación.

A súa moza, Lola González Ruiz, tamén é interrogada nas dependencias da Dirección Xeral de Seguridade. Mais as chaves do piso franco tíñaas Margot, a irmá, que soporta as torturas para dar tempo aos do piso a que podan fuxir. Finalmente, o 20 de xaneiro tres membros da Brigada Político-Social levan custodiado a Enrique esposado ao rexistro do piso, no sétimo andar da antiga rúa General Mola, nº 60, hoxe Príncipe Vergara. Atopan alí un dos diarios que elabora Enrique, por consello do seu psiquiatra, Carlos Castilla del Pino, como terapia. Horas máis tarde, o corpo do mozo aparece morto no patio interior do edificio. A policía e o réxime preséntano como suicidio: “arrolló al Inspector señor Colino Hernán y huyendo precipitadamente del piso, tras abrir su puerta se arrojó a un patio interior y al parecer ha fallecido de resultas de la caída…” (esta parte do sumario recollémola do artigo de Francisco Pereña, presentado no número de Viento Sur de hai dez anos, nº 102, marzo, pp. 103-108, e que figura tamén no libro editado por Ana Domínguez Rama).

Non obstante, certos feitos contribúen a pensar que non foi un suicidio, senón un asasinato:

1. Non deixaron ver o cadavre
2. Non se coñeceron os datos da autopsia
3. Non deixaron sequera publicar unha esquela (ata morrer Franco)
4. Negación do acopio de probas

Unha pequena paréntese para sinalar que o procedemento que se describe lémbranos, e moito, ao asasinato do saharauí Said Dambar, o 22 de decembro de 2010, cuxo corpo non recibiu a familia, nin a autopsia, e que, de comprobarse que morrera dun disparo, significaría a ruptura do alto ao fogo por parte de Marrocos e a MINURSO podería intervir. Semellanzas nada casuais entre réximes fundados no atropelo e na violencia.

Volvamos a 1969: o réxime usou perversas estratexias para manipular, degradar e ‘criminalizar’ e sentar así a ‘culpabilidade’ de Enrique Ruano Casanova, como por exemplo, apoiándose no Diario, deixar constancia de desequilibrio e dependencia de criterio (loxicamente, acusando ao comunismo de ser o instigador). O ABC, en primeira instancia, difunde esta mentira. O Estado de Excepción fora prolongado ata marzo, polo que o franquismo lograba minimizar calquera posible repercusión mediática. O 30 de maio de 1969, o ABC rectificará a súa crónica anterior pola evidente violación da intimidade que se producira.

Segundo o seu psiquiatra a idea do suicidio non se sostén. En 1994 o Tribunal Supremo reabre o caso, mais a ausencia de probas (debido á súa evidente destrución, tal como a desaparición dunha parte da clavícula, que foi serrada e onde, supostamente, estaría a proba do disparo recibido, previo a ser tirado desde a fiestra do sétimo andar) impide que se dea unha sentenza plenamente reparadora. Para máis datos, recomendamos a lectura das páxinas de Manuel Espín.

Hoxe, 20 de xaneiro de 2019, 50 anos despois do seu asasinato en mans das forzas de seguridade da Ditadura franquista, cómpre lembrar a Enrique Ruano Casanova, un mozo que adquiriu unha conciencia política que lle fixo ir contra a acomodada vida que podía ter para defender a necesidade de liberdade, de dereitos e de Democracia. 

P.D. Cando xa tiñamos rematada esta crónica, na prensa anúnciase que o Premio Comillas de Historia, Biografía e Memorias entrégase a un escritor mozo, nado no 1992, Javier Padilla, pola súa novela, que podemos denominar histórico-memorial, en que reconstrúe a amizade e amor que houbo entre Enrique, Lola e Javier. Sen dúbida, un libro a ler.