Nas abondosas lecturas en que ando mergullado nestes tempos de recuperación dos padeceres cardíacos, bato con aventuras, con historias de vida cheas de integridade. Unha integridade que desafia os límites do soportable e mesmo, vista a distancia, do imaxinable. Curioso -ou non- que sexa nas ditaduras onde sexa posible a existencia desa meritoria actitude ética. Hoxe, ollando o que acontece coa mediocridade dos actos e comportamentos políticos e sociais, semella unha quimera pensar só en tentar imitar a quen, sabendo do evidente perigo de morte, loitou pola legalidade republicana, democrática.
De maneira inevitable, coa data de mañá, 14 de abril, cando se rememora un día fermoso, como é a proclamación da Segunda República, rindo a miña pequena e humilde homenaxe a esas persoas que deberan ser exemplos de ética (hoxe tan denostada, ata o punto de que os posmodernistas de dereitas e de esquerdas, de forma maniquea, expulsan a ÉTICA da POLÍTICA, converténdose esta nun todo vale noxento).
Pode que tamén influíse a acertada exposición inaugurada onte, xoves 12 de abril, na Fundación Eugenio Granell, Corpoética, a cargo de Claudio Rodríguez Fer. Suxestiva e emotiva porque parte de nocións afastadas do cotián, como o amor e o respeto, o onirismo surrealista e faino tamén reivindicando a nosa tradición antifascista, a de verdade, exemplificada no seu pai, muíñeiro proletario -como mo definiu o propio Claudio-, que coñeceu as durezas do vello cárcere de Lugo, hoxe convertido nun museo -parabéns a quen o levou a cabo porque era necesario- que lembra o noso pasado, que atesoura a nosa memoria en obxectos do cotián de tantas persoas que foron presas nas súas paredes. Nunha das salas, Hidromemoria, Claudio rende homenaxe a seu pai, cun videomontaxe que nos ofrece unha letanía, adaptada do Pai Noso, que se converte nun Pai Meu, laico e antifascista..."amén, camarada".
As emocións leváronme de forma inevitable á dor e ao sofremento de tantas persoas que entregaron a súa vida para impedir primeiro o golpe de estado, para resistir contra o Ditador despois.
Ao respecto, hai quen fai rimas para definir o resultado do golpe militar que rematou coa legal e lexítima Segunda República: quedou unha sociedade de vencedores, de vencidos e de convencidos. E pode ser que sexa así, sobre todo coa última categoría social, a necesaria para soster unha Ditadura durante 40 anos e os 40 anos posteriores dunha democracia escasa, debilitada, enfraquecida, precisamente, polos herdeiros desa longa noite de pedra. Ignorando que é o mellor, penso que nesta categoría hai como un eloxio agochado no termo vencedores. Por iso, opto polo termo vitimario, xa que incide na responsabilidade directa do golpe primeiro, das prácticas xenocidas do primeiro franquismo e do apoio consciente e/ou resignado á ditadura. En vez de vencidos falaría de vítimas, sen caer no erro, vaia o paradoxo, da vitimización, ou quizais resistentes, xa que, quen resistiu morreu ou viviu con moitas dificultades por entregar a súa vida a un loable fin. Os convencidos quizais sexan os resignados, os que practicaron a indiferenza, os que pechaban os ollos, por medo ou por outras emocións que impedían unha acción dedicida resistente en contra da Ditadura.
E non se pode medir a dimensión xenocida franquista só cos números. Sería un erro. Como afirma José Benigno Freire no prólogo á edición española de Viktor Frankl, El hombre en busca de sentido (Barcelona: Herder, 2015, 3ª edic.) os números deshumanizan, separan corpo e ialma. Humanizar é dar nomes e apelidos, como a cela do vello cárcere de Lugo que foi decorada co nome de todas as persoas presas (pódese contemplar na foto que adxuntamos e agradezo aquí ao amigo Ramón Vázquez a visita guiada coa que me agasallou). E se as resistentes merecen o nome e os apelidos...tamén debemos identificar ás vitimarias...a xustiza reparadora precísao. Saber con que piares se construíu a democracia alumearía as conciencias desa masa social 'convencida' ou 'resignada' ou 'indiferente'. Nomes e apelidos que son os que aínda manteñen a memoria intacta de familiares que agardan recuperar os corpos sepultados nas fosas para lles dar vida.
A República constrúese todos os días. Todos os días temos que ter na mente aos nosos devanceiros. Temos que retirar o pano de silencio e esquecemento que impuxeron os vitimarios para entrar pola porta falsa da democracia. Concordato Vaticano, Lei de Amnistía de 1977, a imposición da Monarquía...a desmemoria deliberada, a cooptación das institucións democráticas...quen non o queira ver...xa sabe a que colectivo social pertence.
Viktor Frankl, neurólogo, psiquiatra e filósofo que coñeceu as durezas de Auschwitz despois de vinte anos de investigación, cuxos resultados conservaba nun manuscrito que os nazis lle requisaron e destruíron cando entrou no campo. Frankl foi rememorando como puido o seu traballo en pequenos papeis que son o cerne do seu libro, que foi definido por Karl Jaspers como "un dos grandes libros da humanidade". Puido exiliarse cun visado, que xa tiña, para os Estados Unidos, mais o seu pai e súa nai quedaban un tanto indefensos e entón, como afirma o propio Frankl: "cal era a miña responsabilidade? Ocuparme da miña obra ou coidar de meus pais?". El quedou e tivo momentos moi duros: a muller embarazada do seu primeiro fillo, foi forzada a abortar e morreu en Auschwitz; a morte de seu pai; a súa nai, asasinada no campo de Theresienstadt; a propia creba de dúas décadas de traballo profesional; a propia agonía no campo de concentración. El quedou e resistiu e logo verbalizou o vivido nun libro que quere
"describir, coa miña experiencia, e desde a miña perspectiva de psiquiatra, como vivía o prisioneiro corrente no campo e como esa vida influía na súa psicoloxía" (p. 21)
A pesar da evidente exemplaridade, e mesmo a pesar do seu carácter heroico, como afirma un dos seus biógrafos:
"Frankl non debe ser eximido da discusión crítica. Debe ser intelixible para nós, comprensible, tanxible, e tamén debe poder chegar a ser pedra de escándalo e de contradición. Deste modo, a súa vida e obra seguirán vivas entre nós e non estarán nun pedestal, alleas á vida cotiá, inalcanzables, expostas ao pó da historia"
Isto é o importante e é perfectamente aplicable ás persoas resistentes vítimas da Ditadura: se deixamos que sexa só unha liturxia que se rememora un día ao ano, recluíndonos en museos de pedras como son os cemiterios e as fosas comúns, non seremos quen de reparar a inxustiza que padeceron. Nestes tempos é o dominio do pensamento correcto o que impón a autocensura. Hai medo a afrontar os feitos con carácter crítico. Os lugares comúns impiden que podamos resolver as contradicións existentes. O reto está aí: salvalas do pó da historia...a que impuxeron os vitimarios e a que...por medos...aínda non se escribiu.
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire