SOBRE SUCESIÓNS INFAMES E O NEGACIONISMO

Os camiños que seguen as novas son inescrutables, mais aí están, envolvéndonos todo o día, con desesperación e tamén con frustración. Hoxe, dúas chegaron de forma diferente mentres ía no autobús: 

a) A primeira delas proviña dunha mensaxe dun amigo -a que reproducimos a continuación- sobre a "sucesión en el título de Duque de Franco, con Grandeza de España", solicitada dita sucesión pola filla da recén finada Carmen Franco Polo, isto é, por María del Carmen Martínez-Bordiu Franco. 

b) A segunda viña desde as ondas dun dial que non podo indentificar e que falaba da actual tendencia por parte de historiadores en Arxentina de practicar o negacionismo e relativizar, minimizar e mesmo negar a existencia de torturas durante a Ditadura arxentina. Claro está que Arxentina coñeceu unha sucesión de golpes de Estado desde o de 1930, sendo especialmente sanguinarios os de 1966 e 1976.

Xunto na miña reflexión o que producen as dúas novas, xa que se vinculan de forma clara. A primeira nova, ademais da lóxica indignación polos privilexios que se manteñen desde a Ditadura franquista nesta enfraquecida e degradada Democracia, non abraia se consideramos que estamos dominados pola onda relativista do posmodernismo e que asulagou o coñecemento de prexuízos epistémicos que fan un dano terrible á racionalidade científica. 

Neste noso país, non hai moito, tanto en Galicia coma no Estado, en datas máis recentes, produciuse unha nova e reiterada oposición a derrogar a Lei de Amnistía de 1977. Unha Lei que tivo un uso perverso e demostra como entraron as estruturas do franquismo nas da democracia. Unha Lei que ampara aos vitimarios e verdugos de Franco, equiparándoos ás vítimas. Unha Lei que permite, coa axuda dunha eivada Lei de Memoria Histórica, que a reparación sexa unha quimera, que a xustiza social sexa unha mera utopía aínda a reivindicar, e que se neguen ou relativicen as prácticas xenocidas da Ditadura Franquista e que, nas beiras dos camiños e nos montes, existan fosas co corpo esquecido de milleiros de vítimas (+140.000?).

Aínda non se desclasificaron milleiros de documentos desa infame Ditadura, que permitirían alumear as zonas escuras que permanecen sobre infinidade de circunstancias. 

Desde os organismos internacionais avísase constantemente a España sobre a conveniencia de derrogar a Lei de Amnistía de 1977 para que se coñeza a verdade.

Así, como non denominar Pacto de Silencio o que sucedeu nas negociacións para entrar en Democracia? Como non percibir que quizais foi unha rendición das forzas da oposición democrática ante as máis poderosas forzas franquistas? 

E así, con este pensamento entro neste 26 de marzo de 2018, co desexo de que algún día poidamos devolver a dignidade e a xusta reparación a todas as vítimas da Ditadura Franquista. 

BOLETÍN OFICIAL DEL ESTADO
Núm. 74
Lunes 26 de marzo de 2018
Sec. V-B.  Pág. 25370
cve: BOE-B-2018-19174
V. Anuncios
B. Otros anuncios oficiales
MINISTERIO DE JUSTICIA
19174
Anuncio de la Subsecretaría (División de Derechos de Gracia y otros Derechos), sobre solicitud de sucesión en el título de Duque de Franco, con Grandeza de España.
La sucesión en el título de Duque de Franco, con Grandeza de España, ha sido solicitada por doña María del Carmen Martínez-Bordiú Franco, por fallecimiento de su madre, doña Carmen Franco Polo, lo que se anuncia por el plazo de treinta días, contados a partir de la publicación de este edicto, a los efectos del artículo 6º del Real Decreto de 27 de mayo de 1912, en su redacción dada por Real Decreto 222/1988, de 11 de marzo, para que puedan solicitar lo conveniente los que se consideren con derecho al referido título

A DIGNIDADE EXÉRCESE...LEONE GINZBURG COMO EXEMPLO

Sempre mantiven unha notable preocupación pola Ética, tanto desde un punto de vista teórico como práctico e, sobre todo, con vistas a facer da Ética unha compoñente esencial e determinante dos meus actos vitais. 

A reflexión xurdiu lendo con atención a obra de Rob Riemen, Para combatir esta era. Consideraciones urgentes sobre fascismo y humanismo (Taurus, 2017), e as novas que emerxían nos medios sobre a política do todo vale, tan propia destes tempos de hexemonía neoliberal e posmodernista, que tende a xustificalo todo, tal como relativiza o valor da verdade. 

Da lectura de Rob Riemen rescato unha historia de dignidade, a do escritor e mestre Leone Ginzburg, que se opuxo con firmeza á sinrazón da imposición ditatorial do fascismo de Mussolini e do nazismo de Hitler.

Leone Ginzburg, xudeu ruso, nace en 1909,cuxa familia emigra a Italia cando aínda é neno. Deteñámonos só nalgunhas datas relevantes da súa vida:  

a) En 1927, con tan só 18 anos de idade, realiza unha tradución ao italiano da novela de Tolstoi, Ana Karenina. 

b) En 1933 participa da creación da Editorial Einaudi e comeza unha intensa actividade editora e tradutora, creando a revista Cultura que, como di Riemen, faino para 

 "facer xustiza ao significado orixinal da palabra, deixar espazo á diversidade de camiños que a xente pode percorrer na procura da verdade de si mesmos e da existencia humana" (p. 17). 

c) Coa chegada de Mussolini e os fascistas ao poder, Leone Ginzburg demostra que a dignididade debe exercerse e defenderse. Mussolini esixiu que os mestres asinaran unha declaración de lealdade, senón perderían o seu traballo. Dos 1.100 mestres só 10 se negaron a asinar tal declaración, entre eles estaba Leone Ginzburg. A partir dese momento encabeza a póla turinesa do movemento antifascista, Giustizia e Libertà, ata que o deteñen en marzo de 1934.

Foi liberado baixo vixilancia en 1936 e exíliase á pequena vila de Pizzoli cando Italia entra de forma activa na Segunda Guerra Mundial. Unha vez derrocado Mussolini, Ginzburg regresa a Roma para loitar contra os nazis, que tomaran o poder. De novo, foi arrestado e torturado ata a a morte, que acontece o 5 de febreiro de 1944. Só tiña 35 anos.

A súa dignidade érguese con forza por riba da mediocridade xeral e aínda cando escribe desde o cárcere á súa compañeira, Natalia Ginzburg, que seguiu o legado de Leone traballando na editorial Einaudi e que se converteu en escritora de contos e ensaios, lemos con emoción a súa serenidade: 

Non te preocupes demasiado por min. Só imaxina que son un prisioneiro de guerra; hai tantos, especialmente nesta guerra, e a maior parte voltará a casa. Agardemos que eu sexa parte desa maioría , eh Natalia? Bícote unha e mais veces. Sé valente. 

 Rob Riemen dá a chave para entender esa valentía:

O valor é a habilidade de conquistar, non aos outros, senón a un mesmo; o valor para sermos sabios e xustos, o valor para cultivar a nosa alma. Quen non fai isto non é libre, e unha vida sen liberdade, unha vida baleira e condescendente, é unha vida sen sentido e, en última instancia, sen amor (p. 18)

 Existe un documental realizado no 2016 por Florence Mauro, Un intellectuel contre le fascisme, onde podemos aprender máis sobre como defender e exercer a dignidade coa que nacemos todas as persoas. 

SOBRE A DEVOLUCIÓN DO VALOR DE USO PARA AS VIVENDAS

Xa advertimos neste blog sobre as malas e perigosas bondades que se agochan detrás da suposta benevolente economía colaborativa das plataformas como Airbnb. Hoxe, na prensa galega emerxe unha desas consecuencias, aínda que se camufle detrás da etiqueta "las regulaciones de las viviendas vacacionales" (La Voz, p. 32). 

A nova, titulada "El parque de viviendas en alquiler se redujo a la mitad en solo medio año", resulta interesenta, mais unha vez, non tanto polo que se di, senón polo que non se di, e o que se insinúa detrás dos silencios. Un deses silencios é, loxicamente, non sinalar a verdadeira causa da situación en que está a vivenda para as persoas. Quizais sexa porque os conceptos de 'valor de uso' e 'valor de cambio' xa non figuran no vocabulario crítico. 

O autor do artigo, Gabriel Lemos, enumera unha "factores que han puesto patas arriba el mercado":

a) "un cambio de mentalidad";

b)   "la nueva situación económica, con altas tasas de precariedad laboral y poca capacidad de ahorro";

c) "el golpe definitivo, la regulación de las viviendas vacacionales"

Os tres factores teñen o seu relevo. Non obstante, matizaríamos o do cambio de mentalidade, xa que a relación, que o propio autor sinala, coa situación económica, indícanos que a decisión de recurrir a un alugueiro é imposta polas circunstancias, non por apelar a un novo estilo de vida. O modo de vida segue sendo hexemonizado polo ordoliberalismo.

A regulación das vivendas vacacionais deriva en que os propietarios prefiren gañar moito diñeiro coas vivendas, destinándoas a turistas, preferentemente. Aquí as plataformas como Airbnb teñen moita importancia. Esta estratexia contribúe a esnaquizar a vida dos barrios e expulsa ás persoas de sempre.

A causa primeira é que a vivenda no capitalismo é concebida como un valor de cambio, que produce rendibilidade económica e non coma un valor de uso, que incide no beneficio social ao dar resposta a unha necesidade básica e garantir un dereito humano.

O problema é que non debemos fiarnos das demandas supostamente sociais da Federación Galega de Empresas Inmobiliarias, que é a fonte principal do articulista. En primeiro lugar, porque estas empresas son as que se benefician tamén do boom das vivendas en réxime de alugueiro e do incremento dos prezos que está xerando unha desigual demanda fronte a unha oferta reducida. 

O propio presidente desa Federación recoñece que existe risco dunha nova burbulla...quen escribe xa afirma que existe e que provocará un problema social de envergadura que aparece nas principais cidades galegas e localidades 'turísticas'. Xa existe un sobrecusto para as persoas con reducidas capacidades económicas ante o sobreprezo que están adquirindo as vivendas. 

Por que ninguén se cuestiona que as vivendas non deben formar parte do negocio? Por que non se pensa en limitar por lei a cantidade de vivendas que pode acaparar unha persoa/empresa? Do mesmo xeito, dalgunha maneira hai que poñer límites por tramos razoables aos prezos que se poñen aos alugueiros e comprobar a calidade da vivenda que se aluga. Se as persoas/empresas que acaparan vivendas deciden non poñelas no parque de alugueiro habería que establecer algún tipo de gravame para desincentivar que se destrúa o seu valor de uso. O que non procede, ao noso entender, é premiar aos especuladores e acaparadores dun ben básico mediante as estratexias fiscais.

A tentación lóxica sería construír novas vivendas...sería un terrible erro. Si debería asumir a administración pública unha petición que non é do presidente da Federación, senón que figuraba en programas políticos de organizacións de esquerdas, como Esquerda Unida: a creación dun parque público de vivendas a prezos sociais. Un parque destinado a garantir o dereito a vivir nunha vivenda digna.

OS SILENCIOS...UNHA FERRAMENTA DO REVISIONISMO HISTÓRICO?

Por momentos, cando menos o agardas, o coñecemento que extraes das lecturas científicas que realizas, aparece de forma implacable para que sometas a reflexión crítica o que vas lendo no día a día. Eis o que me aconteceu coa lectura hoxe, 4 de marzo de 2018, coa lectura das páxinas iniciais de La Voz de Galicia dedicadas ao maio de 1968, mais que en Galicia comezou en marzo do 68 cos actos de protesta na Universade de Santiago de Compostela.

Certo é que a prensa é opinión e non coñecemento científico. Non obstante, é parte esencial da construción da memoria. Como asenta algún sector da historiografía contemporánea, a memoria non pode equipararse á historia porque é antes subxectividade que obxectividade tendente a formar coñecemento verdadeiro.

Non me interesa xulgar o contido da redactora de La Voz, Tamara Montero, senón que vou reflexionar sobre o silencio, sobre algún termo que non figura no vocabulario da articulista e que, como coñecedor do discurso historiográfico, sempre me resulta chamativo. Porque, non se pode esquecer, a prensa de hoxe será empregada como argumento de memoria no futuro, e iso require asumir a responsabilidade que supón. 

O especialista en discurso historiográfico, Aviezer Tucker, describe como a revisión é necesaria para o avance do coñecemento histórico científico. Unha revisión historiográfica que pode deberse a tres aspectos: a) a revisión que provén do achado de novas probas, que Tucker chama revisión derivada das evidencias; b) a que vén da relevancia, que é consecuencia dun cambio de perspectiva con respecto á importancia dun factor determinado; c) a que se asenta nos valores, cando os historiadores reavalían os acontecementos e os procesos históricos. 

O recomendable traballo de Tucker, "Revisión historiográfica e revisionismo. Divergencias en la consideración de la evidencia", figura no libro editado por Carlos Forcadell / Ignacio Peiró / Mercedes Yusta, El pasado en construcción. Revisionismos históricos en la historiografía contemporánea (Institución Fernando el Católico, Zaragoza, 2015), e nel atopamos o apoio necesario para confrontar a lectura da prensa de hoxe co coñecemento histórico. 

E diferenciaremos a voz das testemuñas que viviron o marzo de 1968, que foron protagonistas dos feitos que se converten en historia, do que depende de forma directa do articulado. Así, o termo Ditadura só emerxe dúas veces en voz dos protagonistas dos feitos dos que se fai memoria. Mesmo, ao noso entender, o resumo do acontecido pode moi ben describir calquer outro episodio de reivindicación universitaria xa en democracia:

"Ese desalojo brutal, seguido de enfrentamientos con la policía, fue el estallido violento de unas revueltas estudiantiles que duraron meses, pusieron contra las cuerdas a la autoridad académica y política y arrastraron a toda la sociedad gallega a una ola de solidaridad sin precedentes" (p. 2, col. a).

Na recreación dos feitos quedan menos claras cales eran as principais reivindicacións do estudantado universitario, estas aparecen mellor definidas na breve notiña do historiador Ricardo Gurriarán que pecha a páxina 2 do xornal: "demanda de liberdades e democracia".  No texto do articulado quedámonos cunha confrontación directa entre o estudantado e autoridades académicas. Mais as cousas ían máis aló, como moi ben sintetiza Gurriarán. 

Tal como o vemos, o principal é a existencia dun clima propicio na Universidade para que se dea unha folga que se prolonga máis de tres meses: 

a) Ausencia de liberdade na sociedade (e na universidade) e, en consecuencia, demanda dunha democracia que a Ditadura non podía nin quería conceder, a menos que tivese o prato cociñado; 

b) Organización intelixente das accións de protesta; 

c) Xestión axeitada da gradación a adoptar na protesta, sabendo cal é o fin primeiro; 

d) Liderado colectivo de "comunistas militantes e a plataforma cristiá Asociación Democrática de Estudiantes, nacionalistas dispersos politicamente e mais incipientes socialistas en busca de espazo conformaron unha sólida fronte que axiña arrastrou o resto do estudantado" (Gurriarán dixit);

e) Asunción realista das responsabilidades e percepción seria das saídas a un conflito que era preciso estender ao resto da sociedade para ter o seu apoio.

Todo isto non nace de forma espontánea, nin se decide en plena anarquía. Tal como narra Roi Cagiao no documental Vigo 1972, as folgas planificábanse e organizábanse para poder resistir de forma solidaria e, para iso, era esencial a achega da principal organización política da clandestinidade, o Partido Comunista de Galicia. Non apelar á participación desta estrutura e das restantes, que si nomea Gurriarán (autor dun libro imprescindible, Inmunda escoria: a universidade franquista e as mobilizacións estudantís en Compostela, Xerais, 2010), é negar a realidade histórica. 

O liderado das accións universitarias non era protagonizado por simples estudantes de dferentes carreiras. Touriño chegou a ser membro destacado do Partido Comunista de Galicia e con el Vicente Álvarez Areces, a quen se lle fai unha entrevista na páxina 4. Tamara Montero di del que "era agitador de masas, uno de los líderes de las revueltas estudiantiles". No entanto, eran algo máis naquela asemblea universitaria que reuniu a 600 alumnos e alumnas o 6 de marzo de 1968: eran militantes do PCE ou do PSI (Partido Socialista do Interior creado por Tierno Galván, absorbido polo PSOE en 1978) os catro alumnos detidos e xulgados polo TOPGAL: Vicente Álvarez Areces (PCE), Francisco Álvarez Fontenla-Gayoso (PSI), Félix Miguel Sarmiento Escalona (Juventud Estudiante Católica) e Alberto Martín de Hijas Díez (PSI) (causa 14/1968, sentenza o 18 de abril de 1969, tal como consta na obra de referencia neste eido: Francisco Xavier Redondo Abal, Arelas de liberdade na Galiza. Galegos perante o Tribunal de Orde Pública (TOPGAL, 1964-1976), Laiovento, 2017).

Resulta chamativo o silencio sobre a importancia que tivo daquela o Partido Comunista. No fondo, adoptando de forma libre a definición de Tucker, o silencio é unha das formas que adquire o valor terapéutico do revisionismo histórico para negar unha evidencia: a importancia do PCE/PCG na oposición á Ditadura. Do mesmo xeito que silenciar ou manter baixo eufemismo ("un medio") que, onde apareceu a definición da poboación universitaria como "inmunda escoria", foi primeiro no ABC ("Para la Universidad queremos paz", 13 de xaneiro de 1968) e logo replicado en columna de opinión por Daniel A. Enjamio, "Inmunda escoria", en El Correo Gallego, 18 de xaneiro de 1968 (detallado na obra de Redondo Abal).

A saúde da Democracia pasa por asumir de forma crítica e autocrítica as responsabilidades do pasado. En efecto, a comunidade universitaria galega amosaba a súa solidariedade coa de Madrid, nunha serie de actos de protesta que se suceden entre o 12 e o 20 de xaneiro de 1968, entre eles a queima de xornais o 19 de xaneiro por parte dunha ducia de estudantes despois de ler a definición que El Correo Gallego facía da comunidade universitaria. A prensa franquista xoga, polo tanto, un rol importante na conformación dos acontecementos. 

A detención dos catro estudantes referidos máis arriba derivou na concentración de centos de alumnos e alumnas ante a Comisaría de policía. A carencia de capacidade de diálogo das autoridades franquistas e a represión favoreceron a continuidade das accións de protesta e os 110 días de folga. A finais do mes de marzo a autoridade educativa expedienta a trece alumnos (con expediente de expulsión a sete alumnos [Vicente Álvarez Areces, Francisco Álvarez Fontenla-Gayoso, Enrique Anciones de la Torre, Alberto Martín de Hijas, Félix Sarmiento Escalona, Jose Antonio Lorenzo Porto e Pedro Mariño Campos] e con privación de matrícula a seis [José Javier Azaloa Rodríguez-Espina, Adolfo Núñez Hernández, Carlos Varela Tobío, Xosé María Méndez Doménech, Xesús Sanxoás Formoso, Arturo Reguera López]). A violencia da policía franquista seguiu respondendo con malleiras ás lóxicas reaccións solidarias estudantís e con detencións que conducen ao cárcere da Coruña a nove alumnos (véxase a relación completa dos nove nomes en Redondo Abal, 2017: 106, n. 124). 

 A folga comeza a remitir a partir do 17 de abril de 1968, non a prostesta esencial, a reclamación de liberdades e democracia que formará parte da loita universitaria ata a morte do Ditador.