mercredi 30 novembre 2011

UNHA REVISTA MULTIDISCIPLINAR DE ESTUDOS SOBRE O IMAGINÁRIO


Por momentos, en tempos de crise e de negrura actancial desde o modelo político dominante, cómpre imaxinar mundos alternativos, imaxinar que somos quen de superar as fronteiras que nós mesmos erguemos como estandarte dunha identidade que xa non é uniforme.


Hoxe chegoume o anuncio de que está ao noso dispór unha nova revista online de acceso libre. Chámase Cadernos do CEIL. Revista multidisciplinar de estudos sobre o Imaginário. Editada pelo CENTRO DE ESTUDOS SOBRE O IMAGINÁRIO LITERÁRIO - FACULDADE DE CIÊNCIAS SOCIAIS E HUMANAS - UNIVERSIDADE NOVA DE LISBOA. Xa viu a luz o seu primeiro número que se pode consultar facendo un simple clic.


A lectura imaxinada que se faga con imaxinación.

Apertas


dimanche 27 novembre 2011

"DEPORTADOS. ANIVERSARIO", DE PRIMO LEVI



En 1955, cando se conmemoraba o décimo ano da derrota de Hitler, Primo Levi escribiu un pequeno artigo na revista Torino, XXXI, nº 4 (abril de 1955) [manexo a tradución de Albert Fuentes en Vivir para contar; o artigo incorporouse en La masacre como fin en si misma] para chamar a atención sobre os perigos do silencio da sociedade ante o que foi o maior masacre de seres humanos.

"¿Puede justificarse este silencio? ¿Debemos tolerarlo nosotros, los supervivientes? ¿Deben tolerarlo aquellos que, fulminados por el espanto y el rechazo, asistieron, entre golpes, insultos y gritos inhumanos, a la marcha de los vagones precintados, y, años más tarde, al regreso de los poquísimos supervivientes, quebrantados en cuerpo y espíritu? ¿Es justo que se considere cumplido el deber de prestar testimonio, deber que hasta hace poco se percibía como una necesidad y como una obligación inaplazable?

Sólo puede darse una respuesta. No es lícito olvidar, no es lícito callar. Si nosotros callamos, ¿quién hablará? No por cierto los culpable y sus cómplices. Si faltase nuestro testimonio, en un futuro no lejano las proezas de la bestialidad nazi, por su propia enormidad, podrían quedar relegadas al mundo de las leyendas. Hablar, por tanto, es preciso.

Y sin embargo prevalece el silencio. Es un silencio que es fruto de una conciencia insegura, o incluso de la mala conciencia; es el silencio de quienes, viéndose incitados o forzados a expresar un juicio, tratan por todos los medios de desviar la discusión, y sacan a colación las armas nucleares, los bombardeos indiscriminados, los juicios de Núremberg y los problemáticos campos de trabajo soviéticos: argumentos en sí mismos no faltos de peso, pero del todo irrelevantes si se pretende dar con ellos una justificación moral a los delitos fascistas, los cuales, por su forma y extensión, constituyen un monumento de una crueldad tan extrema que no tiene parangón en la historia de la humanidad.

Pero no estará fuera de lugar señalar otro aspecto de este silencio, de esta reticencia, de esta evasión. Que se calle en Alemania, que se callen los fascistas, es natural, y en el fondo no nos resulta desagradable. Sus palabras no nos sirven para nada, nada esperamos de sus risibles tentativas de justificación. ¿Pero qué decir del silencio del mundo civil, del silencio de la cultura, de nuestro propio silencio, ante nuestros hijos, ante los amigos que regresan de largos años de exilio en lejanos países? Este silencio no se debe solamente al agotamiento, al desgaste de los años, a la normal disposición del "primum vivere". No es debido a la vileza. Vive en nosotros una instancia más profunda, mas digna, que en muchas circunstancias nos aconseja callar sobre el Lager, o cuando menos atenuar, censurar las imágenes, aún muy vivas en nuestra memoria.
Es vergüenza. Somos hombres, pertenecemos a la misma familia humana a la que pertenecían nuestros verdugos. (...).

Somos hijos de aquella Europa donde está Auschwitz: hemos vivido en el siglo en el que se ha torcido la ciencia y que ha alumbrado las leyes raciales y las cámaras de gas. ¿Quién puede estar seguro de que es inmune a la infección?

Han demostrado [los fascistas] para todos los siglos por venir que yacen latentes en el hombre, después de milenios de vida civil, insospechadas reservas de crueldad y locura, y es ésta una obra demoníaca. Han trabajado tenazmente para crear su gigantesca máquina generadora de muerte y de corrupción: no es concebible un delito mayor. Han construido su reino con insolencia, sirviéndose de los instrumentos del odio, de la violencia y de la
mentira: su fracaso es una advertencia".

Coas palabras en negriña constrúo a miña parte de mensaxe. É doado entender por onde vou. Para quen queira entender, claro. Para quen queira reflexionar e falar, claro. Para quen non se conforma co "primum vivere". Para quen non teña vergoña de defender a quen non se pode defender, claro. Falar é preciso. Sempre será preciso.

vendredi 25 novembre 2011

AÍNDA NON GOBERNAN...E XA DAN MEDO!


Claro, diredes, "que se fastidien, que non votaran así". Mais, moito me temo que, precisamente, estas persoas non os votaron porque, sinxelamente, moitas non teñen ese dereito democrático básico.

O anuncio de Rafael Hernando de que vai eliminar o permiso de residencia a través do arraigo social é unha coitelada máis no debilitado corpo das persoas migrantes. E a xustificación de que é para rematar coas regularizacións masivas é, sinxelamente, unha auténtica mentira. Cantas dificultades non tiveron que pasar as persoas migrantes para poder estar sometidos á espada de Damocles da regularidade administrativa!!

Regularizar unha situación de irregularidade sobrevida, isto é, cando quedas no desemprego e perdes a posibilidade económica de manterte de alta na seguridade social, é unha proeza. Pero a dereita segue xogando ao que mellor sabe, mentir, e "culpabilizar" a colectivos sociais. No fondo, e isto é importante, non lle podo perdoar, a quen se dicía socialista, que practicase o racismo institucional e que non cambiase as permanentes restricións en materia de dereitos que establece a Lei de Estranxeiría...que, para esas persoas desmemoriadas, parte do pacto PP-PSOE en tempos do aznarato.

Trátase ás persoas coma mercadoría, que só é rendible se ten utilidade (a xerga tecnocapitalista imprégao todo). Esquecen a dimensión social das persoas. E nada hai máis sinxelo que establecer mecanismos de regularización ordinaria. Pero non: optan por manter milleiros de persoas no medo, na persecución. E esas persoas, que saben que non poderán regularizarse, vivirán nas marxes da sociedade. Pero, iso si, a opulencia dos ricos e daqueles que se cren ricos, aproveitarán a man de obra barata e sen dereitos para enriquecerse coa súa plusvalía.

En fin, aínda non gobernan e xa dan medo. Matizo, as súas ideas, por desgraza, estaban xa representadas nas tomas de decisións políticas. Agora teñen o seu brazo executor.

lundi 14 novembre 2011

STOPPT DAS EURO-DESASTER! DE MAX OTTE


Unha primeira advertencia: prefiro deixar o título en alemán. O título castelán, ¡Frenad el desastre del euro! (Ariel, Barcelona, 2011, tradución de Lluís Miralles de Imperial) focalízao todo ao redor da moeda única, e deixa entrever como unha certa positividade debido á necesidade de salvala. Pero Max Otte amosa moitas e duras críticas cara ao euro das que podemos citar as seguintes: “también la crisis del euro era previsible teniendo en cuenta la errónea construcción” (p. 21); “el euro no ha unido a Europa, sino que la ha escindido” (p. 31); “el actual camino conduce al desastre y que la separación y la salida de la zona euro deben ser posibles” (pp. 40-41). A última delas en resposta a un libelo, O euro é necesario, publicado por 50 grandes xefes de grandes grupos empresariais en Alemaña e Francia en xuño de 2011. Por iso, penso que Max Otte pide antes que se pare o desastre cara ao que camiña Europa, e unha desas solucións, mesmo, pode ser a saída do euro (“abogo ya desde hace tiempo por separar a Grecia, Irlanda, Portugal y España de la eurozona”, p. 44).

Segunda advertencia: Max Otte non é anticapitalista. Todo o contrario. El mesmo dirixe un Centro de Investimento de Valores e é xestor independente de fondos. Dígoo para que lle quede claro aos “amantes” das prácticas neoliberais que, mesmo sen ler nada, me acusan de “comunista”. Max Otte realiza unha crítica en toda regra á submisión da política ante os oligarcas financeiros: “podría ofrecer innumerables testimonios de cómo la oligarquía financiera daña a nuestro ser social, de cómo socava nuestra sociedad del rendimiento y nuestra democracia y cambia las reglas legales en su beneficio” (p. 22).

De feito, o acontecido nestes días con Papadimos e Monti, en Grecia e Italia, respectivamente, é moi elocuente: ambos son tecnócratas economistas que, en primeira instancia, foron culpables da situación actual. Nin máis nin menos. Os donos do xogo especulador financeiro sitúan auténticos fans da dura política de axustes neoliberais, que non poñerán en dúbida as “medidas de presión” dos órganos de decisión neoliberais. E o pobo? Déuse conta da gran estafa? Dentro dunha perfecta retórica do medo, de que non é posible estar fóra do euro, aceptaron que nin sequera houbese que pasar polas urnas para poñer un presidente no seu país. Derrota sen paliativos da DEMOCRACIA. Que nome lle daríamos se en vez de vir vestidas con traxe, garabatas e portadocumentos, esas persoas viñesen vestidas de uniformes militares?

De forma tráxica, esta situación correspóndese perfectamente coa descrita por Max Otte no seu libro: “hoy los grandes y poderosos bancos de inversión (...) se encuentran sin asomo de dudas en la cúspide de la cadena alimentaria. Estas instituciones son las que actúan más rápido, cuentan con los ingenieros financieros más capacitados y además disponen de las mejores relaciones con círculos gubernamentales. Regularmente encontramos a colaboradores de Goldman Sachs como ministros de finanzas en los Estados Unidos u ocupando otros cargos importantes en el gabinete. También Mario Draghi, el nuevo presidente del Banco Central Europeo, se encontraba anteriormente al servicio de Goldman Sachs. Estos poderosos actores cuentan con la colaboración de sociedade auditoras, gobiernos complacientes y agencias de regulación para conseguir sus objetivos” (pp. 14-15).

A análise de Otte é breve, pero clara para quen non posúa coñecementos afondados para introducirse no discurso económico hoxe imperante. Céntrase en describir en que consisten os hedge funds ou as sociedades Private Equity, as normativas de capital propio para o sector das finanzas, e a imposición sobre as rendas do capital. E a conclusión, loxicamente, é que estes axentes son os que se nutren do diñeiro público e, desde logo, non se emprega dito diñeiro en investir: “han sofocado progresivamente al sector de la banca comercial y la economía real y la han sometido a sus intereses. (...). Y en lugar de frenar la especulación, ésta es incluso promovida por la actual situación legal y la regulación del mercado financiero. Sin embargo, los mercados financieros no regulados son altamente peligrosos” (p. 16).

O léxico que empregan os grandes medios de comunicación está cheo de recursos retóricos belicistas para describir a situación económica. Os propios políticos actúan como se decidir politicamente fose estar nun campo de batalla. Isto só esperta –de forma deliberada- medos no imaxinario social e bloquea accións de transformación máis democráticas. Estamos nas antípodas do que acontecía hai menos dunha década, a pesar de que había síntomas –denunciados xa por quen escribe isto- claros do que hoxe temos.

1º) Hai menos dunha década en vez de medo inoculábase no imaxinario social o conto de “somos todos libres para” ser os protagonistas do “soño americano” (vivir no hiperconsumismo/desbaldimento como se todos fosemos ricos, cunha exacerbada cultura da propiedade que precisaba do endebedamento familiar, cos mesmos actores: medios, publicidade, decisións políticas e financeiras); 2º) xa se vivían as primeiras inestabilidades e crises locais (Xapón en 1997, elocuente paradigma), pero todo era superable, todo era pasaxeiro...dicíase...e seguíase co conto; 3º) en medio dun incremento da retórica do medo e da falacia “non hai alternativas” puxéronse en marcha políticas de axustes neoliberais (recurte de salarios, aumento da precariedade laboral, aumento idade de xubilación, privatización servizos públicos, aumento de impostos indirectos (mentres que as rendas do capital tributan menos que as do traballo), etc.); 4º) sendo a consecuencia lóxica, o freo en seco da economía real, polo que os protagonistas do soño americano viven agora o pesadelo (desemprego; desprotección social; desfiuzamentos; e un longo etcétera); 5º)...e o futuro???

Será como queiramos que sexa. Como di Max Otte, para realizar os cambios precisos, é necesaria vontade política. E ten moita razón o alemán cando di que os mercados financeiros “no son sino estructuras económicas, jurídicas y políticas que fueron creadas por el hombre. Son el resultado de la forma en que todos nosotros hacemos política y economía, y no su base predeterminada” (p. 20). Por iso, hai alternativas.

No noso país, cunhas eleccións o 20 N, cómpre ver quen ten esa vontade política e votar en consecuencia. Ver quen quere establecer normas para regular ao mercado e sometelo ás necesidades sociais; quen quere establecer un marco de fiscalidade xusta, progresiva, que grave a quen máis ten e redistribúa a riqueza; quen quere loitar contra a fraude fiscal e achega propostas; en definitiva, quen quere máis democracia para unha sociedade máis xusta. E votar en consecuencia. Eu, como supoñedes, téñoo claro.

E, de ser certo que a negrura máis absoluta vai rematar por cubrir ao gris escuro de hoxe, os que cremos nunha luz distinta para facer política, deberemos reunirnos, renunciar aos matices diferenciadores, renunciar ao nome mesmo que nos dá nome, organizar a resistencia e alumear un novo sendeiro.

13-novembro-2011

Xabier Ron

mercredi 9 novembre 2011

UNHA PRIMEIRA VALORACIÓN DO PROJECTO LITTERA


Coloquei na columna dereita deste blog unha ligazón permanente ao Projecto Littera, definido como Edição, actualização e preservação do património literário medieval português, da que é investigadora principal Graça Videira Lopes, acompañada polos investigadores Nuno Júdice, Maria do Rosário Paixão e Manuel Pedro Ferreira, do Instituto de Estudos Medievais, da Universidade Nova de Lisboa.

A pretensión do enorme traballo que realizan estes investigadores é preservar o patrimonio portugués (e galego, claro), co fin de ofrecer ao gran público unha edición crítica das preto de 1680 cantigas, asi como unha visión global do trobar galego-portugués.

De primeiras, como especialista na materia, cómpre saudarmos que se ofrezan materiais coma este.

En segundo lugar, aínda que semella para persoas que queren coñecer pouco a pouco o que é o noso trobar, ofrece posibilidades de contraste para os que somos especialistas, sempre dispostos, certo é, a buscarlle as cóxegas a calquera.

En terceiro lugar, non desatende as posibilidades dixitais para ofrecer en mp3 a audición das cantigas de Don Denis e de Martin Codax, asi como outras reconstruibles mediante a técnica medieval do contrafactum. Certo é que non se discriminan as que son simples versións libres das que pretenden recrear a musicalidade que podería ter a cantiga na idade media. Mais, ainda así, meritorio.

Igualmente, alegrámonos de que se ofrezan de forma simultánea as imaxes dos manuscritos que conteñen a cantiga. Non obstante, reparamos en ausencias, por exemplo, en Martin de Guinzo (sic), en cuxa produción faltan as imaxes de V acompañando ás de B.

A consulta é áxil e rápida. As imaxes dixitalizadas soportan ben a ampliación. Os textos veñen acompañados con notas desplegables con información sucinta de diverso tipo (explicativas, de lectura, toponímicas, antroponímicas e léxicas). A biografía dos autores está actualizada en razón das últimas investigacións na materia.

Deixamos de lado certos erros de criterio e de método que xa localizamos nas primeiras consultas, algunha xa referida, agardando que sexan de forma paseniña emendados. Non obstante, non podemos deixar de mencionar unha ausencia de bulto, xa que, ignoramos as razóns, o proxecto prescinde da edición de conxunto das cantigas de amigo ofrecida por Rip Cohen, ao que, cónstanos, non obstante, semellan seguir nalgunhas decisións editoriais adoptadas. Hai outros aspectos menores, e que poden responder ao público a quen se dirixe o proxecto, xa que hai certas biografías que merecen máis matices en canto a súa nacionalidade.

Non obstante, o que se ofrece non é en si unha edición crítica, senón unha lectura, xa que a edición, para ser crítica, precisa duns elementos que os textos ofrecidos en pantalla non cumpren. A información en notas despregables, de forma sucesiva, non axuda a percibir en detalle a controversia que pode agochar o texto.

De feito, para avanzar nesa liña ecdótica, recomendamos a posibilidade de dispoñer, confrontada, a edición sinóptica das cantigas, tal como fai Ineke Hardy, do laboratorio de francés antigo da universidade de Ottawa, coa súa tese de doutoramento, que consiste nunha edición crítica das chansons de Raoul de Soissons. Tendo en conta o número limitado de testemuños manucritos, a transcrición sinóptica sería doada de realizar e facilitaría a tarefa contrastiva do estudoso que se achegue ao texto. [Recomendamos tamén a consulta do proxecto de transcrición de Ineke Hardy dos cancioneiros da lírica d'oïl]

Outra crítica que lle podemos facer é que non é, propiamente dito, unha base de datos; neste sentido, coidamos nós, é antes un proxecto de consulta actualizada que un motor de buscas diversas previamente marcadas polos investigadores, tal como é MedDB2 (só cómpre solicitar unha clave para poder traballar coa base de datos].

Polo de agora, xa que logo e a falta dunha análise máis rigorosa, saudamos a existencia do proxecto que, entendemos, está pensado para un público máis amplo que o dos reducidos entendedors que compoñemos a corte do trobar. Realizando un xogo retórico, nós seríamos os representantes do trobar clus, mentres que o proxecto en cuestión se ofrece aos que se introducen no trobar leu.

mardi 8 novembre 2011

A REVOLVERSE CONTRA A FARSA. HAI ALTERNATIVAS


Que abafo! Recoñezo que non tiven, nin sequer un chisco, desexos de prender a tele e ver ese debate. Nada podían dicirme que non soubese xa, pola política feita por un, desde o goberno, e pola rancia oposición feita polo outro. Un debate a dous, cando xa tiveron ocasión de enfrontarse no Parlamento. Ambos, lamentables nas súas políticas: os primeiros, porque non teñen credibilidade; os segundos, porque irían moito máis lonxe do que anuncia o seu programa cheo de barbaridades. Recomendo a lectura dos programas, antes que deixarse levar por feiras mediáticas. E analizar. E reflexionar.

Os medios de comunicación, lóxico, vendidos a esta farsa bipartidista. Ninguneo de todas as demais opcións políticas...ás que, iso si, para quedar "ben", serán interrogados sobre, "que vos pareceu". E esas opcións políticas aproveitarán para denunciar a pantasmal derrota da democracia. E xa está. O de todas as feiras.

Por riba, cada minuto do debate valeu ao redor de 6.000 euros. Lícito en tempos de naufraxio? Cando nos falan de austeridade? Tanto coma o desbaldimento existente na CdC, inaugurando hoxe alí un congreso de escaparate, mentres os axentes culturais fenecen por falta de aire financeiro.

Todo é brutalmente noxento. O peor é que este espectáculo normalizouse. Acéptase. E, temo non equivocarme, despois do 20N, todo irá a peor. Porque vexo o cautiverio no que vive a actitude social.

Mentres, existen alternativas. Pero, claro. Hai que ser valente e cambiar o maldito chip neuronal que induce a seguir con comportamentos adquiridos, automatismos inducidos que, o 20 N, resultarán moi nefastos. Hai alternativas, por moito que pseudo-programas informativos das numerosas canles da TDT contribuísen a insistir en que todo é a cara A da moeda ou a cara B.

Hai alternativas, como proclama un libro de Vicenç Navarro, Juan Torres e Alberto Garzón. Mais, para velas, cómpre ler, diversificar as lecturas, e non contentarse co que inoculan a meirande parte dos medios, servidores fieis do sistema. Comparar as posibilidades co que se formula nos diferentes programas políticos e logo ver quen se achega máis a esas alternativas.