A INTELIXENCIA DEFÍNENOS A TODAS AS PERSOAS...SEN EXCLUSIÓNS DE NINGÚN TIPO

A orixe destas palabras nace na lectura do artigo xornalístico, “La maldición de la inteligencia, cuando ser listo se vuelve en tu contra”, publicado en La Voz de Galicia de hoxe, domingo 6 de outubro de 2019, asinado por Andrea Presedo. O tratamento será crítico e explicativo, contrastando as supostas realidades que trata o artigo coa nosa experiencia como docente, que xa entra na súa terceira década.

1º) Non é para nada acertado mesturar o que é propio da intelixencia co que é natural de ser listo. O titular do artigo contén unha falacia por simplificación. Unha simple consulta no diccionario da RAE xa nos informa que non son sinónimas e que, como moito, e non en todos os casos, ‘ser listo’ podería ser unha das demostracións prácticas da intelixencia.

2º) A intelixencia non é algo que determine só a algunhas persoas...A intelixencia defínenos a todos os seres humanos. É consubstancial...sen ningún tipo de exclusións ou segregacións, a pesar da diversidade da súa manifestación. Calquera das 5 primeiras acepcións da RAE manifesta esa natureza humana, diversa na súa execución e aplicación.

3º) Hai unha deliberada ‘sobre-interpretación’ ao redor das etiquetaxes da diferenza. Unha práctica que hoxe conleva unha abusiva medicalización e conduce a un (indebido) tratamento educativo non igualador. De feito, se non se iguala...cáese no risco de segregación interna dentro da aula. Cómpre non perder de vista o real –a diversidade é consubstancial a todo grupo humano- e tender ao necesario: unha educación igualadora, que reduza as desigualdades de partida.

4º) Fanse afirmacións estatísticas sen base científica, ou cando menos o 40% de suposto acoso escolar cara ao alumnado con ‘superdotación’ non está demostrado mais que no recurso ao concepto da autoridade. Non se pode contrastar, ergo, pode ser falso ou errado.

5 º) Hoxe en día cométese o terrible erro de pensar que todo grupo de alumnos e alumnas é homoxéneo e, baixo esa perspectiva, establécese unha especie de comportamento e actitude de ‘normalidade’, onde se marca unha determinada imaxe de sociabilidade que está moi lonxe de ser ‘común’. Así, claro está, esténdese a figura do ‘raro’, do ‘friki’, do ‘asocial’, do ‘solitario’, etc. Ante isto, loxicamente, non produce abraio que os supostos síntomas de acoso dun neno ou nena superdotada coincidan coa definición dun neno ou nena con asperger ou outro trastorno.

6º) Sempre temos a tendencia de practicar a epojé, a dúbida metodolóxica, e neste caso, dubidamos dos supostos éxitos da autora do libro ‘La maldición de la inteligencia’...(Pregunta maliciosa: cantos comprarán o libro despois de ler este artigo de LVG??).

7º) Que significa ser intelixente? Como é posible que esa suposta ‘superdotación’ –en España eufemizada ou tratada como ‘altas capacidades’...que lembra moito a iso de ‘altas prestacións’- sexa diferente entre países? É realmente mensurable nun número a intelixencia?

8º) Non todas as persoas sentimos da mesma forma, nin actuamos ante unha mesma situación de xeito idéntico. Un alumno ou alumna chega á aula cunha maleta de influencias, de desexos, de intereses, de motivacións que obedecen a circunstancias moi diversas. O persoal docente ten que actuar dunha maneira dobre: a) abrindo a maleta, ollar a súa composición para entender ao alumnado; b) pechala e deixala na entrada da aula para ‘conducir fóra dese marco’ ao alumnado, i.e. educar desde un punto de vista etimolóxico.

9º) O acoso escolar non é acoso escolar en función da diferenza, de se un é superdotado, homosexual, lesbiana, asperger, cego, xordo, etc...Non, porque iso suporía un terrible e perigoso reducionismo que, por riba, sería segregador. O acoso escolar pode afectar a todo o alumnado –teña ou non algún tipo de diversidade funcional- e é tarefa do equipo docente prever esas situacións e correxilas no caso de se produciren. O acosador ou acosadora opera desde un gran problema educacional e un complexo de inferioridade e verte a súa xenreira sobre o alumno ou alumna que considera máis feble ou do que coñece a súa febleza (que non ten por que corresponderse cunha diversidade funcional: ser tímido, ou desexar pensar e ler en soidade non son discapacidades, desde logo).

A nosa experiencia como docente, que se alimenta, ademais, da experiencia como alumno –sendo etiquetado como ‘diamante en bruto’, algo absurdo, tanto coma os números actuais de coeficiente intelectual- levounos a coñecer multitude de alumnos e alumnas que sobresaían polos seus excelentes resultados académicos aos que lles engadían, ademais, accións relevantes en materia de deporte, de creación literarias ou musical, de manifestación dunha especial empatía e solidariedade, etc. É iso ser intelixente? Pode ser, pero hai múltiples variables e non todas as persoas teñen que facer un ‘pleno al quince’ en todo...por iso, intelixentes sómolo todas as persoas. A verdadeira complexidade está en sacarlle partido en todos os eidos da vida tanto individual como social. Iso implica, necesariamente, educar tamén nas zonas escuras da vida, na existencia das dificultades, na proliferación do negativo, do rugoso e do áspero cando vivimos en sociedade, pero que temos que ‘convivir’...e, para iso, cómpre respectar ao outro, tal como é.

Cómpre educar tamén na frustración, i.e., non desenvolver unha educación asentada na mentira, senón na verdade dos tempos que corren, que non son os mellores para as persoas....sexan estas superdotadas ou non!!! A perfección debe ser só unha aspiración ética de mellora, nunca un fin dogmático ao que se chega competindo.

PD. Se un fai unha procura na rede sobre o alcance do concepto 'intelixencia' e solicita unha imaxe verá, con tristura,  como existe un terrible predominio do que se denomina 'intelixencia artificial'....Isto nunca debe facernos 'descreer' da consubstancialidade humana da intelixencia...(a capacidade de razonar, de coñecer, comprender e argumentar...)